شهر بناب (با تلفظ ترکی: بیناب) یکی از شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی و مرکز این شهرستان، بُناب است.
پیشینهٔ آثار تاریخی کشف‌شده در ارتفاعات جنوبی گورستان‌های قره‌قشون به سده‌های هشتم و نهم هجری می‌رسد و نشانگر رونق و آبادانی بناب در عصر صفویان است.
شهرستان بناب یک شهر گردشگری است.
از روستاهای سر سبز و تاریخی این شهرستان می‌توان :
روستای صور و غارهای تو در توی آن، روستای پلکانی توتاخانه، سد روستای دوش، کمپ گردشگری قره قشون، موزه مردم‌شناسی جنوب سهند، موزه صفویه (خانه سیف العلما)، حمام تاریخی حاج فتح‌الله، مسجد زیبای مهرآباد، مسجد میدانَ مسجد کبود، مسجد زرگران و آثار تاریخی و تفریحی زیادی که در این شهر وجود دارد.
ساکنان شهرستان بناب آذربایجانی هستند و به زبان ترکی آذربایجانی سخن گفته و پیرو دین اسلام و مذهب شیعهٔ دوازده امامی‌اند. در ضمن این شهرستان مهاجرپذیر است.
نام‌گذاری
واژهٔ بناب به معنی «قعر آب» و «ته آب» آمده‌است؛ لغتنامهٔ دهخدا دو توضیح دارد که یکی می‌گوید آنجایی که جریان آب در آن به پایان رسد، و دیگری می‌گوید آغاز و منبع آب.
جایگاه
شهرستان بناب در دامنه کوه سهند و در جلگه‌ای حاصل خیز واقع شده‌است. این شهرستان از سمت شمال به شهرستان عجب شیر، از سمت جنوب به شهرستان ملکان، از سمت شرق به مراغه واقع در دامنه کوه سهند و از سمت غرب به دریاچه ارومیه محدود شده‌است.
بناب با توجه به موقعیت جغرافیایی و پتانسیل‌های گوناگونی که دارد، پیشرفت چشمگیری از لحاظ صنعت داشته. از جملهٔ عواملی که در این امر تأثیر داشته‌اند می‌توان به وجود نیروگاه حرارتی تولید برق با توان تولید بالانیروگاه حرارتی سهند و شرکت مجتمع فولاد صنعت بناب در این شهر اشاره کرد. همچنین بناب به قطب جدید تولید فولاد و میلگرد در منطقه شمال غرب کشور تبدیل شده‌است.
مجتمع فولاد صنعت بناب
مجتمع فولاد صنعت بناب یکی از بزرگترین تولیدکنندگان فولاد بخش خصوصی کشور در شهرک صنعتی بناب واقع شده‌است.
این مجتمع باعث ایجاد اشتغال برای بیش از ۱۰۰۰ نفر به‌طور مستقیم و برای چندهزار نفر دیگر به‌طور غیرمستقیم شده‌است. این درحالی است که پروژه‌های جدید این مجتمع نوید اشتغالزایی بیشتر در آینده را می‌دهد.
محصولات این مجتمع که شامل انواع مقاطع فولادی می‌باشد در بازار داخلی و همچنین بازارهای خارجی ارائه می‌شود.
هلدینگ مجتمع فولاد صنعت بناب از چندین شرکت بزرگ فولادی در دو زیرمجموعه اصلی کارخانجات ذوب و نورد با هدف تولید انواع محصولات فولادی تشکیل شده‌است.
این مجتمع با داشتن امکانات زیربنایی ایده‌آل اعم از دسترسی آسان به جاده اصلی، خط راه‌آهن، نیروگاه برق و خطوط اصلی انتقال گاز و آب، فعالیت خود را از اواخر سال ۱۳۸۳ در زمینی به مساحت ۱۴۰ هکتار آغاز نمود.
زبان
- مردم شهرستان بناب به زبان ترکی آذربایجانی صحبت می‌کنند.
فاصله تا سایر شهرستان‌ها
شهر بناب، مرکز شهرستان بناب، ۱۱۹ کیلومتری تبریز و۷۳۵کیلومتری شهر تهران پایتخت کشور واقع شده. و ۲۰۰کیلومتر با ارومیه فاصله دارد
آثار تاریخی
بناب دارای ۲۵ اثر تاریخی ثبت‌شده در فهرست آثار ملی ایران است که از این میان، ۸ اثر مورد حفاظت قرار گرفته‌است. از مهم‌ترین آثار تاریخی این شهر می‌توان به مسجد مهرآباد، حمام مهرآباد و مسجد میدان (گزاوشت) اشاره کرد.
برخی از آثار تاریخی بناب عبارتند از:
پل پنج‌چشمه: پل پنج چشمه بناب پلی است تاریخی به فاصله ۶۰۰ متر از ضلع شرقی جاده کمربندی شرق بناب بر روی رودخانه صافی که عرض آن در این قسمت به بیش از ۶۰ متر می‌رسد قرار گرفته‌است.
این پل دارای پنج چشمه بطول ۵۰ متر و عرض ۸۰/۴ متر است. پایه‌ها سنگی و طاقها جناقی و با آجر چهارگوش بنا شده‌است.
کف پل سنگ‌فرش و در طرفین دارای دست انداز آجری (جان پناه) به ارتفاع یک متر است.
تعمیرات پل شامل مرمت پایه‌های سنگی – طاقهای آجری- بدنه‌های طرفین پل- صندوقه کردن و کف سازی روی پل که بعلت عبور کامیون‌های سنگین آسیب دیده بود به اتمام رسیده‌است.
حصار تدافعی شهر
حمام تاریخی حاج فتح‌الله (حاجی بدلی) که توسط حاج فتح‌الله حاجی بدلی به عنوان اولین حمام عمومی بناب تأسیس شد.
حمام تاریخی مهرآباد (موزه مردم‌شناسی بناب، اولین موزه مردم‌شناسی استان آذربایجان شرقی)
خانهٔ تاریخی حاج‌علی بزاز ، خسروشاهی ، شیخ قاضی سیف‌العلما و نیک‌پی
قلعهٔ دختر
گورستان تاریخی زوارق
مسجد اسماعیل‌بیگ ، جامع زاوشت ، مسجد جامع مهرآباد و گوی
معماری صخره‌ای اولین معماری صخره ای دارای زیست انسانی صور
معماری روستای توته‌خانه
راسته‌بازار
وی‍ژگیهای فرهنگی و بومی شهرستان بناب
زبان رایج محلی این شهرستان ترکی بوده و مذهب اهالی این منطقه شیعه اثنی عشری می‌باشد. فرهنگ بناب در قبل از اسلام و بعد از اسلام به دو صورت در ایام عید بود:
درقبل از اسلام در عید نوروز جشن گرفته و پایكوبی مشغول شده و بازدید بزرگان ایل و طایفه می رفتند. عید پاییزه نیز در این دوره رواج داشته و بعد از برداشت محصولات كشاورزی انجام می گرفته است.
در بعد از اسلام و به تبعیت از دین مقدس اسلام مانند عید غدیر، عیدقربان، عید مبعث امامان به دو عید نوروز و پاییزه اضافه شدند. مردم نیز در این اعیاد به دید و بازدید بزرگان می رفتند.
در كنار این عیاد انواع رسومات محلی ومنطقه ای شامل ختنه كردن نوزادن، شب یلدا، چله بزرگ و كوچك نیز مرسوم بوده است.
آثار تاریخی و نقاط دیدنی و گردشگری
از آثار گردشگری منطقه بناب روستای گردشگری سَور و توتاخانه، موزه صفوی، موزه مردم شناسی، منطقه گردشگری دوش، منطقه گردشگری قره قشون، مسجد مهرآباد، مسجد میدان، مسجد اسماعیل بیگ، حمام حاج فتح الله، حمام مهرآباد و … را می توان نام برد. در كل در بناب بیش از ۱۵۰ اثر تاریخی و باستانی وجود دارد كه ۶۵ اثر از آنها به ثبت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری رسیده است.
مراكز دانشگاهی
این شهرستان دارای دانشگاه آزاد اسلامی، پیام نور، دانشگاه بناب و دانشكده سماء واحد بناب می‌باشد. در شهرستان بناب دو حوزه علمیه نیز وجود دارد که از حوزه‌های معروف و فعال استان می‌باشند.
کشاورزی
بخش کشاورزی در شهرستان بناب به عنوان یکی از محورهای پنجگانه توسعه همه جانبه این شهرستان مطرح بوده و به همین لحاظ در طول برنامه های پنج ساله تلاش و سرمایه گذاری کلانی برای دستیابی به اهداف توسعه در بخش کشاورزی انجام شده است.
در شرایط کنونی، شهرستان بناب با برخورداری از ۱/۸ درصد از مساحت اراضی کشاورزی استان ۸/۷ درصد تولید محصولات زراعی، ۹/۳ درصد تولید محصولات باغی و ۷/۲ درصد تولید محصولات دامی استان را به خود اختصاص داده است.
بخش کشاورزی در بناب همچنین با جذب ۸۵ درصد از شاغلان شهرستان به صورت مستقیم و غیرمستقیم بیشترین اشتغال زایی را نسبت به سایر بخش ها در اختیار دارد.
در حال حاضر سطح زیرکشت محصولات زراعی در بناب حدود ۸۰۹۱۲ هکتار است که ۲۴/۶ درصد محصولات زراعی در شهرستان به صورت دیم و ۷۵/۴ درصد محصولات به صورت آبی برداشت می شود.
اقتصاد
اقتصاد شهرستان بناب مثل اغلب نقاط كشور ایران بستگی به تولیدات كشاورزی و دامی دارد.
در امر كشاورزی در بعضی موارد علاوه بر تامین نیازهای منطقه مقداری نیز از محصولات مختلف به سایر شهرهای استان آذربایجان و همچنین به نقاط مختلف كشور صادر می گردد، كیفیت شاغل و تركیب آنها نشانگر این است كه این منطقه در قالب اقتصادی به عنوان یك مركز كشاورزی محسوب می شود.
درصد بیشتری از شاغلین را كارها و فعالیت های مربوط به كشاورزی تشكیل می دهد.
در بعضی موارد حتی بخش صنعتی نیز متاثر از فعالیت های كشاورزی وابسته به آن است علاوه بر كشاورزی و صنعت در حالت كلی اموری مانند كارهای ساختمانی، تشكیل بازارهای دواب، خدمات، حمل و نقل و غیره نیز بخشی از فعالیت های اقتصادی را شامل می شود.
