شهر جلفا شهر گمرکی و مرزی کشور ایران، در جنوب ساحل رود مرزی ارس در ۱۳۵ کیلومتری شمال تبریز و ۶۵ کیلومتری شمال مرند و ۱۳۵ کیلومتری شمال غرب ورزقان در استان آذربایجان شرقی واقع شده‌است.

مردم این شهر به زبان ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند.

جلفا، به لحاظ جغرافیایی و به دلیل واقع شدن در نقطه صفر مرزی و همسایگی با کشورهای ارمنستان و آذربایجان و مهم‌تر از همه بهره‌مندی از خط آهن سراسری و اتصال آن به آسیای میانه و قفقاز از اهمیت فراوانی برخوردار بوده و یکی از شهرهای مهم و ترانزیتی کشور محسوب می‌شود.

همچنین قرار گرفتن جلفا در منطقه آزاد تجاری-صنعتی ارس که در حال تبدیل به یکی از قطب‌های تجاری-صنعتی ایران و منطقه است، به اهمیت این منطقه افزوده‌است.

منطقه آزاد ارس و به‌خصوص جلفا دومین مقصد گردشگری استان بعد از تبریز محسوب می‌شود و با توجه موقعیت مناسب مرزی بین سه کشور ایران، جمهوری آذربایجان و ارمنستان دارای بازارچه‌های مرزی، مراکز خرید و مجتمع‌های تجاری بسیار زیادی می‌باشد.

وجود آثار تاریخی متعدد از جمله کلیساهای تاریخی مختلف و کاروانسراها نشان از تاریخ غنی این منطقه و اهمیت آن در گذشته می‌باشد.

در کنار این پتانسیل‌ها، شهرستان جلفا به دلیل موقعیت ویژه و واقع شدن در منطقه تجاری ارس، قطب مهم تجاری و بازرگانی ایران محسوب می‌شود.

در جلفا آثاری از جنگ ایران و روسیه یافت می‌شود. همچنین آثاری دیگری از روسیه من جمله راه‌آهن جلفا به تبریز و بالعکس است که ساخت روسیه است. حتی قطار آن ساخت روسیه است.

سابقه تاریخی

شهر جلفا از زمان‌های قدیم به خاطر موقعیت جغرافیایی و استراتژی اهمیت خاصی داشته و از لحاظ فرهنگی و مدنی دارای شهرتی بس فراوان بوده‌است.

به طوری که اصحاب الرس در زمان حضرت سلیمان بن داود در این منطقه ظهور کرده و سبب ایجاد دوازده شهر در کنار رودخانه ارس شدند، که نام دوازده ماه بر آن‌ها اطلاق گردید.

اقلیت‌های مذهبی ایران در ایالات شمال‌غرب و به خصوص ارومیه از مسیحیان ارمنستان می‌باشند که اغلب ساکنین قدیمی جلفا بودند.

روز سوم اسفندماه ۱۳۹۳ روستای حق‌ویردی‌آباد به مساحت ۶۰ هکتار به شهر جلفا الحاق شد. حتی اسب‌های جشن‌های ۲۵۰۰ شاهنشاهی ایران از آنجا آورده شده‌است.

صنایع دستی و سوغات

از مهم‌ترین صنایع دستی جلفا می‌توان به قالی بافی و گلیم بافی اشاره کرد، قدمت گلیم بافی در خود جلفا و روستاهای اطراف به بیش از صدها سال پیش بازمی‌گردد.

از دیگر صنایع دستی محبوب و قدیمی جلفا هم می‌توان به منبت کاری اشاره کرد.

مهم‌ترین و معروف‌ترین سوغاتی‌های شهر جلفا مربای گردوی ارمنستان، زیتون ترکیه و باقلوای استانبولی است.

نقاط تاریخی و دیدنی

حمام جلفا

کلیسای سنت‌استپانوس (واقع در ۲۶ کیلومتری غرب جلفا)

پل ضیاءالملک (نخجوانی)

آبشار آسیاب خرابه (واقع در ۲۷ کیلومتری هادی‌شهر در حاشیه رود ارس)

امامزاده شعیب دوزال

امامزاده سید محمد نوجه‌مهر (از نوادگان امام موسی کاظم (ع))

روستای کردشت (شامل مجموعه تاریخی و حمام کردشت)

روستای اوشتبین (روستای پله‌ای)

منطقة حفاظت‌شده ارسباران (با وسعت ۷۲ هزار هکتار در کناره‌های جنوبی رود ارس)

روستای زاویه (زیوه) که در ان امامزاده ای تاریخی که توسط یک معمار نخجوانی ساخته شده‌است و درخت‌هایی دو هزار ساله در حیاط ان امامزاده دارد.

وضعیت اقتصادی

وجود معادن غنی و ایجاد صنایع وابسته و نزدیکی به شبکه‌های زیربنایی، زمینه‌های توسعهٔ فناوری‌های نوین، (بیوتکنولوژی، نانو تکنولوژی و IT) بستر را برای حضور مؤثر در عرصهٔ ملی در جهت رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی و کسب جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در منطقه، را فراهم می‌آورد.

همچنین سابقهٔ تاریخی مرکزیت تجاری منطقه و توانمندی‌های بالای صادراتی و با فراهم‌سازی زیرساخت‌های توسعه، فعالیت‌های بازرگانی در کنار گمرکات و مراکز تخلیه و بارگیری کالا می‌تواند بسترساز تعامل سازنده با جهان باشد.

توسعهٔ این شهرستان به ترتیب بخش‌های بازرگانی، خدمات و صنعت است. وجود منطقهٔ آزاد صنعتی تجاری ارس در جوار شهرستان جلفا به عنوان بستری مناسب برای سرمایه‌گذاری صنعتی می‌باشد.

فرهنگ و آداب و رسوم شهر جلفا

مردم شهر جلفا مردمی اصیل، مهمان‌نواز و پایبند به آداب و رسوم زیبا و عقاید مذهبی می باشند.

نحوه برگزاری جشن‌های ملی و مراسمات مذهبی در این شهر از جمله عید نوروز، مراسم عزاداری ماه محرم، چهارشنبه سوری، سیزده به در، عید فطر، عید غدیر و غیره مشابه دیگر شهرهای ایران برگزار می‌شود.

بهترین زمان سفر به جلفا

شهرستان جلفا دارای جاذبه‌های طبیعی و منحصربه‌فردی است.

در هر فصلی که به این شهر سفر کنید با طبیعتی بی‌نظیر و زیبایی‌های خاصی مواجه خواهید شد؛ اما به طور کلی این شهرستان به سبب موقعیت جغرافیایی و آب‌وهوای سرد و نیمه خشکی که دارد، دارای تابستان‌هایی گرم و متعادل و زمستان‌هایی سرد و ملایم است.

اگر به سرما علاقه ندارید و گرمای بیش از حد نیز اذیتتان می‌کند بهترین زمان سفر جلفا ماه‌های فروردین و اردیبهشت است که هوا در حالت متعادل و مرطوب قرار دارد.

کاروانسرای خواجه نظر

کاروانسرای خواجه نظر یکی از آثار تاریخی و دیدنی شهر جلفا است که در ۵ کیلومتری این شهر و در حاشیه رود ارس قرار دارد.

این بنا به دستور شاه عباس صفوی در دوره صفویان جهت اقامت و استراحت کاروانیان ساخته است؛ اما اکنون این کاروانسرا به یک اثر تاریخی ارزشمند و دیدنی در جلفا تبدیل شده که بسیار مورد استقبال گردشگران قرار بگیرد.

رودخانه ارس

یکی از بهترین منطقه جلفا از لحاظ گردشگری رودخانه ارس است که در زبان محلی به آن آراز می‌گویند. این رودخانه که طول آن به ۱۰۷۲ متر می‌رسد از کشور ترکیه سرچشمه گرفته و از استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل عبور می کند.

کلیسای سنت استپانوس

کلیسای سنت استپانوس معروف به کلیسا خرابه یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر جلفا است که در ۱۷ کیلومتری غرب جلفا و نزدیکی رودخانه ارس قرار دارد.

وجه تسمیه این کلیسا به استپانوس برگرفته از نام اولین شهید در راه مسیحیت است.

شیوه معماری، همچنین موقعیت جغرافیایی این کلیسا و قرارگیری آن در میان دره‌های سرسبز و کوه‌های سربه‌فلک کشیده، منظره‌ای زیبایی را به وجود آورده که باعث شده سالانه بسیاری از گردشگران برای دیدن آن به جلفا سفر بکنند.

آبشار آسیاب خرابه

یکی از جاهای دیدنی و چشم نواز شهر جلفا آبشار آسیاب خرابه هست که ما بین صخره‌ها و دره‌ها قرار گرفته است.

سرازیر شدن آب از ارتفاع ۱۵ متری و از میان خزه‌ها و گیاهان منظره‌ای بی‌نظیر را به وجود آورده است که دیدن آن خالی از لطف نیست.

بازارچه مرزی جلفا

جلفا علاوه بر جاهای دیدنی به علت موقعیت جغرافیایی و هم‌مرزبودن با کشورهای دیگر دارای بازارها و بازارچه‌های مرزی متنوعی است که خود به مقصد سفر بسیاری از گردشگران تبدیل شده است.

بازارچه مرزی جلفا که در خیابان گمرک واقع شده است، در سال ۱۳۷۳ فعالیت خود را آغاز کرده و به دلیل داشتن محصولات متنوع و باکیفیت به یکی از پررفت‌وآمدترین منطقه جلفا تبدیل شده است.

غذاهای محلی شهر جلفا

دور شدن از مشغله‌های زندگی و سفر به هر شهر یا منطقه‌ای لذت خاص خودش را دارد.

یکی از هیجان‌انگیزترین و جذاب‌ترین بخش‌های هر سفری چشیدن طعم غذاهای محلی مقصد سفر است.

غذاهای محلی شهرستان جلفا نیز از تنوع بالای برخوردار بوده و در میان گردشگران بسیار معروف هستند در این میان نام چند غذا بیشتر از سایر غذاها شناخته شده است.

قوروت قیله، قورودلو کوفته و اوماج حلواسی از انواع غذاها و خوراکی‌های خوشمزه جلفا هستند که امتحان کردنشان خالی از لطف نیست.