تبلیغ ریشه در زندگی اجتماعی انسان‌ها دارد و عملی است که در آن فروشنده یا تولیدکننده‌ای با انجام امری سعی می‌کند که خریدار بالقوه را از تولید این محصول آگاه کند. این عمل با روش‌های گوناگونی انجام می‌شود.
از دوران ماقبل تاریخ نوعی ارتباط در خصوص وجود و در دسترس بودن اجناس و کالاها وجود داشته است. برخی از تصاویری که بر روی دیواره ی غارهای اولیه نقش بسته است مربوط به سازندگان اشیای ابتدایی می باشد. بنابراین تبلیغ به معنای عام، مقوله ای نیست که چندان جدید باشد و مربوط به سالهای اخیر گردد و ریشه در زندگی اجتماعی انسان ها دارد. تصاویری بر روی دیواره غارهای قدیمی نقش بسته که مربوط به سازندگان اشیای ابتدائی است و به نوعی نمایش و تبلیغ توانائی‌ها و کالاهای آنان بوده‌است.
کلمه تبليغ در قرآن مجيد در چندين آيه آمده است ولی آن چه ما تحت عنوان تبلیغات نو و جدید می شناسیم، ریشه در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در کشور آمریکا دارد. تبلیغات به شکل تدریجی مانند بسیاری از رسوم دیگر وارد تجارت و کسب و کار شد و رفته رفته توسعه یافت زیرا لزوم آن احساس می شد.
در گذر زمان و تکامل داد و ستد عده ای از فروشندگان برای فروش بیشتر کالاهای خود از تبلیغات استفاده می نموده اند و قبل از ایجاد صنعت چاپ که آغاز دوره جدیدی برای برقراری ارتباطات جمعی و شروه دوره ی تازه ای از تبلیغات بود، تبلیغات به سه صورت وجود داشت
علایم تجاری یا علایم حجاری شده بر روی کاسه‌ها، کوزه‌های سفالی :
در اروپای باستان رسم بر این بود که بر اشیاء ساخته شده در کارگاه مبدا نشانه ای جهت شناسایی منشاء و حتی کیفیت قرار میدادند. علائم کارگاه های زرگری و طلا کاری که بعدها در قرون وسطی به وجود آمد نیز نمایان گر چنین گرایشی بود. همین که کار یکی از کارگاه مورد توجه مردم قرار می گرفت همیشه به علامت اختصاصی او در موقع خرید توجه می کردند.
روابط تجاری بین اشخاص در نقاط مختلف جهان رو به رونق نهاد و اصل آزادی اقتصادی بازار پهناور کشورها برای کالاها گشوده شده و توسعه تبادل کالا با این خطر جدی همراه بود که با نبودن نشان و علامتی در کالا، کالاها با یکدیگر اشتباه شوند. تجار به دنبال وسیله ای بودند تا کالا دارای نشان خاصی گردد و در جریان رقابت، باب سوءاستفاده از کالای دیگری بسته شود
تاریخچه تبلیغات و حمایت قانونی از حقوق مالکیت
حمایت قانونی از حقوق مالکیت فکری از قرن هیجدهم میلادی آغاز، و برای موضوعاتی مانند حق اختراع،حق تالیف،علامت تجاری،رقابت نامشروع در تجارت و امثال اینها،ارزش اقتصادی قائل،و مالکیت و صاحبان آن دارای حق انحصاری نسبت به آن گردیدند.
بنابراین علامت تجاری که امروزه هم وظیفه ی مهمی را در اقتصاد بازرگانی انجام می دهد سابقه ی طولانی دارد و هنوز هم علامت تجاری، خریداران را راهنمایی می نماید که جنس مورد علاقه ی خود را انتخاب کنند.
تاریخچه تبلیغات و نشانها و تبلیغ روی دیوارها :
وسیله ی دیگر تبلیغات، جملاتی بود که بر روی سنگها و دیوارهای جنب محلی که اجناس مختلف به فروش می رسید، نوشته می شد و از جنس مورد نظر تمجید و تحسین می نمود و تقریباً مانند تبلیغات رئی دیوارها و تابلوهای بالای مغازه های امروزی بود. به طور مثال کاوش هایی که در شهر بمبئی آمده نشان داده است که در هر دکان کوچکی یک نوشته ای روی دیوار جنب در ورودی مغازه داشته است
تاریخچه تبلیغات و پیدایش جارچیهای شهر :
فراخوان سپاهیان از شهرها و مناطق گوناگون برای حضور در جنگ و رساندن اخبار جنگ به گوش مردم یا سلطان به هنگام دوری وی از معرکه اعلامِ خبرِ عفو عمومی یا مجازات مردمِ و پخش هر خبر دیگری که دانستن آن برای عموم لازم شمرده می‌شد و پخش هر خبر دیگری که دانستن آن برای عموم لازم شمرده می‌شد.
در یونان در عصر طلایی، جارچیهای عمومی وظیفه ی مهمی را انجام می دادند و مرهایی بودند که وظیفه شان این بود که در شهر بگردند و اخبار مهم و وقایع مورد علاقه ی مردم را انتشار دهند و از این بابت حقوق معینی دریافت می داشتند.بعداً در قرون وسطی تنها وسیله ی تبلیغات به جز علایم که به آن اشاره شد جملاتی بود که بیان می شد. در انگلستان و فرانسه این جارچیها حتی اتحادیه ای تشکیل داده بودند !
آنان حتی اتحادیه ای نیز تشکیل داده بودند اما بعد از ۱۴۵۰ و اختراع ماشین چاپ به وسیله یوهان گوتنبرگ به تدریج و تقریباً طی ۳۰۰ سال تمام اروپا تحت تأثیر این صنعت قرار گرفت.
تاریخ پیدایش جارچیان در ایران
جارچی در ایران در دوره صفوی به صورت مقامی دیوانی و درباری درآمد. در منابع این دوره به حضور جارچیان و رئیس آنان، جارچی باشی، در حوادث سیاسی و اجتماعی اشاره شده است. منصب جارچی باشی در دورة قاجار بار دیگر از مناصب مهم درباری گردید و صاحب آن اغلب در سفرهای پادشاهان و نیز استقبال از مهمانان خارجی حضور داشت.
تاریخچه تبلیغات و پیدایش پوست نوشته ها
در قرون وسطی کاتبان بر روی پوست گاو یا گوسفند می نوشتند و از صد سال قبل از شارلمانی، از پاپیروس دیگر استفاده نشد. می گویند کاغذ از سرزمین های اسلامی وارد اروپا گردید. کاغذ برای اولین بار در سرزمین های مدیترانه ای که با کشورهای اسلامی در ارتباط بودند دیده شده است. مسلمانان شیوه تولید کاغذ را از مردمان سرزمین چین یاد گرفته بودند.
اختراع فن چاپ به زمان آسوریان و چند هزار قبل از میلاد مسیح برمی گردد که بر خشت هایی از گل رس مهر می زدند. پس از آن چینی ها از حروف قابل انتقال از جنس گل رس استفاده میکردند که مخترع این حروف “پی شنگ” بود.
تاریخ چاپ در ایران به پنج قرن قبل از میلاد یعنی به زمان پادشاهان هخامنشی می رسد که برای مهرهای سلطنتی استفاده میشده است. بیشتر از 50 سال و حدودا تا اواخر دوره قاجار، چاپ سنگی تنها روش چاپ در ایران بود. اواخر دوره قاجار استفاده از حروف سربی رایج شد.
قبل از اینکه صنعتی به نام چاپ به وجود بیاید کتاب ها به صورت دست نویس تکثیر می شدند. در امپراطوری های روم، آتن و … کتاب ها و شاهکارهای ادبی را با دست می نوشتند و به این ترتیب نسخه های جدیدی تولید می کردند
هنگامی که صنعت چاپ به وجود آمد، دیگر لازم نبود که با زحمت و رنج بسیار برای کسب یک نسخه دیگر از نوشته‌ای، ماهها وقت برای نوشتن صرف شود.
اولین آگهی چاپ شده به زبان انگلیسی در سال 1478 ظاهر گردید. در آن سال ویلیام کاکستون یک انگلیسی که پس از گوتنبرگ از ایده ی او استفاده می کرد یک آگهی چاپ و پخش نمود که در آن توجه خوانندگان را به خرید کتابی که در مورد قوانین مذهبی منتشر کرده بودید جلب می کرد.
در اواسط قرن هفدهم روزنامه به وجود آمد. نشریه ای هفتگی به نام مرکوریز در انگلستان در آن زمان منتشر شد با به وجود آمدن مطبوعات، تبلیغات به صورت جدید برای اطلاع افراد باسواد رشد کرد و کم کم شروع به پیشرفت نمود.
پیدایش چاپ تصویری در ایران به زمان محمدشاه برمیگردد. لیلی و مجنون اولین کتابی بود که به صورت تصویری در سال 1259 قمری به چاپ رسید. پس از آن دیوان فضولی بغدادی کتابی بود که با بیست تصویر به چاپ رسید.
نخستین موسسه تبلیغاتی در دهه 1840 م. توسط «پالمر» در فیلادلفیای آمریکا تاسیس شد. نام این آژانس «بنگاه تبلیغاتی روزنامه محلی» بود. این آژانس ستون های روزنامه های محلی را خریداری کرده و ضمن محاسبه 15% دستمزد، آن را اینچ اینچ به صاحبان کالاها می فروخت.
یکی از اهالی مانیتس به نام یوهانس گوتنبرگ در صنعت چاپ نقش تاثیرگذاری ایفا نمود. او چاپ یک انجیل را که به انجیل گوتنبرگ معروف شد در سال ۱۴۵۵ تمام کرد و این انجیل اولین کتابی بود که به وسیله چاپ متحرک تکثیر می شد
آژانسهای تبلیغات از جمله نیروهایی بودند که در راه تکمیل و پیشرفت تبلیغات کمک موثری بودند و آغاز توسعه ی آنها در آخر نیمه قرن نوزدهم بود.در سال 1890 که به تدریج تبلیغات وسیله ی موثری برای بازاریابی شد و بازار تولیدات وسیع، پراکنده شد و بودجه ی تبلیغاتی شرکتهای وکارخانه ها ازدیاد یافت در نتیجه آژانسهای تبلیغات به وجود آمدند که وظیفه ی آنها ایجاد و طرح علایم تجارتی، نوشتن متن آگهی ها، ترسیم عکسها و نقشهای تبلیغاتی، انتخاب حروف چاپی آگهی و حتی گاهی تجزیه و تحلیل بازار بود.
قبل از اینکه رادیو به وجود آید تمام تبلیغات به صورت چاپ شده بود و تنها افراد باسواد می‌توانستند از آگهی‌ها استفاده کنند. با توسعه صنعت چاپ روزبه‌روز بر تعداد روزنامه‌ها و مجله‌ها افزوده شد.
تبلیغات در ایران از دهه ۴۲ تا ۵۲ بر محور سیاست های اقتصادی رژیم در معرفی کالاهای مصرفی و رویدادهای روبنایی زندگی متمرکز بود.
تاریخچه تبلیغات و پیدایش رادیو و تلویزیون
ظهور رادیو و تلویزیون که در عمل همان کار جارچی های قدیم را انجام می دهد باعث شد که افراد بی سواد که قدرت خواندن نداشتند از تبلیغات مطلع شوند و دیگر سواد لازم نبود که علاقه مندان به کالایی از مزایای آن مطلع شوند.ٰ پخش برنامه های رادیویی در دهه 1920 آغاز شد. سرعت، تداوم و وسعت انتشار، ترکیب سه عنصر کلام، موسیقی و افکت، ارزان و ساده بودن دریافت و تولید پیام، نیاز نداشتن به سواد، پیام رسانی بدون مزاحمت برای دیگر فعالیت های مخاطبان، امکان استفاده نابینایان ویژگی هایی بودن که باعث محبوبیت رادیو شدند. البته بسیاری از مردم کشورهای اروپایی و آمریکایی هنگامی که از رادیو استفاده ی تبلیغاتی می شد سواد داشتند و قادر به خواندن و نوشتن بودند.
پیام های رادیویی از راه شنیدن به انسان منتقل می شوند و به همین جهت رادیو رسانه ای مناسب و همراه برای هر آن کس که توان شنیدن داشته باشد، به حساب می آید.رادیو در اصل یک رسانه خبری و سرگرمی است. برنامه‌های رادیویی معمولاً موسیقی و گفتگو هستند. برنامه‌های گفتگویی می‌تواند شامل برنامه‌های ورزشی، سیاسی، تفسیرهای اجتماعی، موضوعات مورد علاقه جامعه، هنرمندان و هر چیزی باشد که ممکن است نظر شنوندگان را برای حمایت ایستگاه رادیویی جلب کند
از آنجا که مردم به خاطر تبلیغات به رادیو گوش نمی‌دهند مهم است که آگهی شما سرگرم‌کننده یا ارائه‌کننده اطلاعات مفیدی باشند.
تلویزیون به دلیل ویژگی های منحصر به فردش، از فراگیری بسیار زیادی برخوردار است. این روز ها کم تر خانه ای را می توان بدون داشتن یک دستگاه تلویزیون تصور کرد. روزانه میلیون ها نفر پای گیرنده های خود می نشینند و با دقت تماشایش می کنند. به لحاظ تاثیر گذاری نیز می توان ادعا کرد که هنوز هیچ رسانه ای قدرت برابری با تلویزیون را ندارد.
تبلیغات در دنیای امروزه به شکل یک شاخه ی مستقل و مشتق از بازاریابی عرض اندام کرده است.با توجه به آن چه گفته شد به طور خلاصه تاریخ تبلیغات در جهان را به سه برهه ی طولانی می توان تقسیم کرد :
تاریخچه تبلیغات در دوران ماقبل بازاریابی (Pre Marketing Era)
وران ماقبل بازاریابی از زمان آغاز مبادله بین افراد از دوران ماقبل تاریخ تا اواسط قرن ۱۸ را شامل می‌شود. در این دوران خریداران و فروشندگان به‌صورت ساده و ابتدایی باهم ارتباط برقرار میکردند و رسانه‌هایی مثل لوح‌های گلی و جارچیهای شهر و علائم موجود در اماکن عمومی، بهترین وسیله برای ایجاد ارتباط برای تبلیغات کالا و خدمات بود. در این دوره بهره‌برداری از جارچیهای شهر و جار زدن در راستای تبلیغات بود که در آن دوران از این کانال که اولین کانال ارتباطی بود، در شهرهای کهن همچون بابل، آتن و روم برای تبلیغ و اطلاع‌رسانی استفاده می‌شد.
تاریخچه تبلیغات در دوران ارتباطات انبوه ( The Mass Communication Era)
دوران ارتباطات انبوه از سال ۱۷۰۰ تا دهه‌ی اول قرن ۲۰ بود. در این دوران تبلیغ‌کننده‌ها به‌شدت می‌توانستند به بخشهای بزرگ بازار دست پیدا کنند. این کار اوایل از طریق مطبوعات و بعد از آن از طریق رسانه‌های صوتی و تصویری میسر شد. در این دوران بشر با دست‌یابی به تحولات ارتباطی گوناگونی همچون اختراع تلگراف، تلفن و دستگاه ارتباطات بی‌سیم پای به کهکشان مارکونی یا عصر ارتباطات الکترونیکی گذاشت. همزمان با این جریان تبلیغات تجاری نیز وارد مرحله نوینی گشت
تاریخچه تبلیغات در دوران پژوهش (Research Era)
در این دوران که مربوط به دهه پایانی قرن بیستم به بعد می‌باشد، بشر با اختراع رایانه و شبکه جهانی یعنی اینترنت روبرو شد و پدیده دیجیتالی شدن ارتباطات شکل گرفت که این امر نیز تبلیغات تجاری را وارد مرحله دیگری از رشد خود نموده و آن را به‌صورت اینترنتی درآورد در این دوران کارشناسان تبلیغ، تکنیک‌های شناسایی و رسیدن به مخاطب را بهبود بخشیده و مورد استفاده قرار می‌دهند. همچنین در این دوران تکنولوژی‌های جدید ارتباطی، رسیدن به فضای بهینه‌ی تبلیغاتی را آسانتر کرده است.
